Ukrayna: 29 Şubat - 6 Mart 2016 haftasının ana başlıkları

29 Şubat–6 Mart 2016 haftası "Digest ve Analitik Ukrayna"’dan ana başlıkları

Ukrayna ve uluslararası toplum Nadiya Savçenko serbest bırakılmasını talep ediyor – Ukrayna yine yarar oranları artmıştır – Verhovna Rada-Hükümet krizi büyüyor – Normand dörtlü hiç bir şey kabul etmedi – Başkan Poroshenko "büyük özelleştirme" kanun haline imzaladı – Gürcistan AB ile vizesiz rejim alır, Ukrayna geride kalıyor –  Donbas’ta durum gerginliği devam ediyor

Nadiya Savçenko sorunu

Luhansk bölgede mücadele sırasında direnişçilerin Rusya’ya kaçırıldığı olan Ukrayna vatandaşı, Verhovna Rada Millet vekilisi Nadiya Savçenko mahkemesi Rusya’da sona ermektedir. Avukatların kanıt inkar edilmesi ve bütün tutarsızlıklara rağmen, Rus yetkililer çatışmalar sırasında iki Rus gazetecileri öldürmesi iddia edilen 23 yıl hapis cezasına mahkûm etmek istiyor. Mahkeme son karar ve savunma performansları sonrası Savçenko’nun son kelime hakkını reddetti. O, metnini basına verdi ve muhtemelen onun ölümüne yol açabilecek kuru açlık grevi başlamasını açıkladı. Dünya ve Ukrayna toplumu onun derhal serbest bırakılmasını talep ediyor. Savçenko, kendisini siyasi tutuklu olarak görmektedir, itiraz etmek iştemiyor ve Donbas mücadele sırasında yakalanan Rus özel kuvvetlerinin onunla değişimine karşı çıkıyor. Başkan Poroşenko Savçenko kurtarması ve serbest bırakması için kendi çabalarını iki katına çıkarması ailesine sözü verdi, Kiev merkezinde Savçenko destekleyecek bir miting düzenledi. Göstericiler Rus elçiliği binasına yumurta attı, onun serbest bırakılmasını talep etti. Fakat, Savçenko ailesi ve çoğu uzmanlara göre Ukrayna yetkililer bir halk kahramanı olarak siyasi elit karıştıran ve siyasi arenaya çıkan Savçenko serbest bırakılmasına fazla çaba göstermemektedir. Üç ay önce  "UKROP" Partisi lideri  Korban söylediğine göre Savçenko geri dönme fırsatı 2014 yılında vardı, ancak bilinmeyen bir nedenle Cumhurbaşkan değişimini iptal etmiş. Rus Ombudsman raporuna göre, Savchenko tatmin edici bir durumdadır. Rus yargı mahkümün hayati fonksiyonlarını zorlan korunacak dedi, ama Savçenko herhangi bir şart olmaksızın serbest bırakımmaz ise yaptığı açlık grevi ölümüne kadar, sonuna kadar devam edeceğini söyledi.

Verhovna Rada-Hükümet krizi büyüyor

Bazı siyasi uzmanlara göre, önceki haftada Ukrayna Cumhurbaşkanı Poroşenko ve onun etraftaki olanlar yeni hükümet yapmak için yeni koalisyonu oluşturmaya çalışmışlar. Yeni hükümetin başkanı olarak Maliyet Bakanı Jaresko’yu sunmaktadır. Cumhurbaşkan’ın, yeni koalisyon oluşturulmayacak halde Parlamento’yu dağıtıp erken seçiminin yapılmasının hakkı vardır. Fakat bu IMF finasmanın kesin bitirilmesine yol açarmış.

Cumhurbaşkan Poroşenko ve onun partisi, koalisyondan üç partinin çıkmasına rağmen Radikal Parti partisinin Başkanı Lyaşko ile anlaşmaya varmak çalışırken koalisyonun dağıtmasının duyurunu gecikiyormuş. Bu durumda Lyaşko yeni koalisyon anlaşmasının imzalanmasından sorumlu oluyormuş, o da kendi koşulların yerine getirilmesini istiemektedir fakat Cumhurbaşkan bu koşulları ‘kabul edilemez’ olarak değerlendiriyor.

Geçerli Başbakan Yatsenük gönülle istifa yapmayı kesin reddediyor, bu yüzden Parlamento dağıtılmasının şansları büyüyor. Seçimlere, ‘Blok Poroşenko’ partisinden dışında ‘Cumhurbaşkan takımı’ ile çabukça yeni partiyi oluşturabilen Saakaşvili başındaki ‘Yolsuzlukla mücadele hareketi’ partisi ve eski ‘Partiya Regioniv’ partisinin ılımlı düşüncelerle mensupları tarafından oluşturan ‘Naş Kray’ (Bizim Vatanımız) partisi gidecek. Seçimlere başka partiler de hazırlıklar yapıyormuş. ‘Pravıy Sektor’ partisinin Başkanı Yaroş’un bildirisi ve ‘Batkivşçına’ (Vatan) paritsi ile stratejik anlaşmayı yapılan Ukrayana Savunma Bakalığı eski Başkanı Nalıvayçenko tarafından gerçekşen ‘Yolsuzlukla mücadele hareketi’ partisinin buluşması Parlamento seçimler için hazırlıkların yapılmasına işaret ediyormuş. Bu seçimlerde Nalıvayçenko hareketi, Saakaşvili’nin Cumhurbaşkanlık ‘yolsuzlukla mücadele’ girişimine karşı olacak.  

"Büyük özelleştirme" başlatması

Başkan Poroshenko Rus şirketlerinin devlet işletmelerinin hisselerinin alımı için ihale katılamazlar altında büyük şirketleri, özelleştirme yasasını imzaladı. Devlet Mülkiyet Fonu başkanı Bilous ilk özelleştirme Odessa limanı fabrikası ile gerçekleşecek, sonra elektrik üretim ve dağıtım şirketlerinin hisselerini satışa sunulacak. Özelleştirme bir başlangıç bildirmeden oligarşi devlet mülkiyet fonu tayin anahtar pozisyonlara kendi adamları koymaktadır.  Cumhurbaşkan Poroşenko’nun iş ortağı Kononenko ile ilgili skandalına rağmen Fonun başkan yardımcısı olarak önceden Millet Vekili Kononenko yardımcısı olan  Derzhavin atanmıştır. Derzhavin, eskiden Başkan Poroshenko’ya ait olan "Uluslararası Yatırım Bankası" Denetleme Kurulu Başkanıydı.

Hizmet oranları tekrar yükselecek

1 Mart'tan itibaren hanelerin elektrik fiyatlarının % 25 üzerinde arttı, bir sonraki artış 1 Eylül'e planlanlanmıştır. Buna ek olarak, Enerji Düzenleme Ulusal Komisyonu 1 Nisan’dan itibaren hane ve Teplokomunenergo işletmeleri için gaz fiyatları % 53 oranında yükseltmesini planlıyor.

Döviz piyasası, IMF ile görüşmeler, "Yanukoviç borcu"

Maliye Bakanlığı eski Cumhurbaşkanı Yanukoviç tarafından alınan 3 milyar $ borcu, Londra’da olacak Rusya ile mahkemesine ciddi  hazırlanıyor, ama sürecin hazırlanması ayrıntılı bilgi vermiyor. Buna paralel olarak, geçen yıl restrukturize edilen Eurobond yüzdesi olarak 472.000.000 $ ödendi. Merkez Bankası, istatistikler Ukrayna bankalar kayıplar göstermesine rağmen Ocak ayında bütçe fazlası 120.000.000 $ büyüme olduğunu bildirdi. Merkez Bankası tahmin yıllık enflasyonu % 13'e düşürdü, hükümet  hala önceden hesaplayan  % 12 rakamında durmasını iddia ediyor. İMF Ukrayna ile işbirliğini devam etmek niyetinde ancak ülkenin liderliği önceden kabul edildiği ve Başkan Poroshenko sürekli sadakat oranı ifade edilen reformları bekliyor. Maliye Bakanlığı Fon ile memorandum değişiklikleri kabul edilmesi zamanı vermiyor, böylece verilecek yeni kredi dilimini süresiz ertelendi. Uzmanlara göre, IMF ile kredi anlaşması bir sonraki dilimin sağlanması gecikme Ukrayna makamlarının ve ailelerin  gelirleri ve siyaset kişilerin harcamaları revizyon ret edilmesine bağlantılıymış.

Merkez Bankası yabancı para alım azami 6 bin UAH ( 200 € biraz üzerinde) miktarına artırarak nakit döviz piyasasında kısıtlamaları hafifletmek amaçlayan  ve nakit çekme limiti yerel para birimi 500000 UAH (yaklaşık 17.000 €) a kadar,  ABD Doları 20 bin grivna karşılığı olacağını açıkladı. Ancak nakit para piyasası bu tavizlere tepki göstermedi.

Kurumsal pazarda NBU gereksinimleri korudu: ihracatçıların döviz kazancının % 75 zorunlu satış, dış ekonomik sözleşmeler çerçevesinde yerleşim 90 günlük izleme, erken kredilerin geri ödenmesini ,yatırım getirisini ve dışı yerleşiklerin temettü transferi yasağı. Buna ek olarak, 50.000 $’den fazla değerinde tüm sözleşmeler NBU ile tutarlı olmalı. Ana mali göstergesi - NBU iskonto oranı -% 22 seviyesinde kalmıştır.

Hafta ortasında Eurobond ödemelerle resmi Grivna döviz kuru  reklamlar biraz yükseldi, ancak hafta sonundan önce - yine reddetti ve neredeyse haftanın başında görülen seviyesine ulaşmıştır. IMF'ye borç verme belirsizlik göz önüne alındığında, uzmanlar Ukrayna para yakın gelecekte güçlendirilmesi beklemiyorlar.

Donbas’ta durum gerginliği devam ediyor

Donbas savaş bölgelerde durum keskin gerginleşti. Donbas bölgesi cephe hattılarda militanlar Ukrayna askerlerin pozisyonlarını ateş etmesindedir. Her gün çatışmalar Donetsk, Gorlivka çevrelerde Svitlodarskiy tepesinde ve Mariupol yönünde devam etmektedir. Hemen hemen her gün Ukrayna askerlerin şehitleri var ve bir haftada 30 kişiden fazla yaralandı diye haberler geliyor. Bobardıman dolayı bir gün için Maryinka’da geçit noktası kapandı.

İstihbaratın bildirdiğine göre, Ukrayna tarafından kontrol edilmeyen sınır bölümünde Rusya tren yollarıyla militanlara askeri  teçhizat, mühimmat ve yakıt hala göndermektedir. Aynı zamanda  işgal edilmiş Donbas bölgesinde askeri kontenjanlar güçlendirmektedir. Minsk müzakerelerde temas grubunun toplantısında Donbas çatışma çözmesi ile ilgili iki anlaşma imzalanmış: çatışma hattındaki anlaşılan 12 bölgede mayın temizliği ve çatışma hattı 30 kilometrik alanında askeri tatbikatların yasaklanması. Birkaç başarısız denemeden sonra militan esaretten Ukrayna’ya Lugansk  gazeteci Varfolomeyeva nihayet serbest bırakıldı. O, Ukrayna mahkemesi tarafından 11 yıl cezası verilen  Rus vatandaşı militan keskin nişancıya değiş edilmiş.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu’nun bildirdiğine göre Donbas’ta çatışmalar sonucunda 9 bin kişi hayatını kaybetti ve 21 binden fazla yaralanmıştır.

Mecburi göç eden insanların durumu zorlaşıyormuş. Birçok kişi devlet emeklilk maaşı ve yardımını almamaktadır. Sosyal Politika Bakanı Pavlo Rozenko, devlet ‘sözde göçmenlere’ ödeme sistemi üzerinde 6 milyar grivna kaybediyor fakat harcamalar 12 milyara kadar varabilir diye ifade etmiş. Uzmanların düşündüğe göre Bakanlıkta kurulmuş olan sosyal ödeme sistemi öncelikle rüşvetlikti; oysa bu ödemeler göçmenlere gerçek yardım hedefli olmalı ve onların yaşadığı bölgelere bağlı olmalıdır. Hükümetin ilk yaptığı görevi bu yeni iş yerlerin kurulmasıdır. Göçmenlerden sivil aktivistleri, Kırım yarımadasında yaptığı gibi yani resmi olarak Donbas bölgesini işgal edilmiş bölgesi olarak tanıdığı ve işgalciyi adlandırdığı zamana kadar devlet vatandaşların halkarı sınırlayamaz çünkü bu keskin Anayasanın ihlalidir diye ifade ediyorlar. Bununla birlikte herkes haksız ödemelerin çok sayıda olduğunu tanınmışr.

AP üyeleri Rada aktiviteyi olumsuz değerlendirmiş

Elli kişiden fazla  UkraynaParlamento üyeleri, Başkan Groisman dahil, Avrupa Parlamentosu'nda "Ukrayna haftası" bir duruşma için Brüksel'e gelmişti. Avrupa Parlamentosu'nda duruşma öncesi iç reform raporu ve Parlamento kurumsal kapasitesinin artırılması bir analiz yazısı dağıtılmıştır. Bu rapor milletvekilleri disipline uymadığı, kanun projeleri hazırlaması ve komitelerin çalışmalarını sabote ettiği, yasal ve prosedürel gereklilikleri yerine getirmediği, kişisel olmayan oyu  kullandiği sonucuna varmıştır. Avrupa Parlamentosu’na göre Verhovna Rada Milletvekiler’den çoğu Parlamento’da meclis prosedürleri kullanarak mali ve işletme problemlerini çözmektedir ve Ukrayna vatandaşlarının çıkarları olmadan üçüncü şahıslarının emirlerini yerine getirmektedir.

Milletvekillerinin finansal durumu devlet tarafından kontrolü neredeyse tamamen yokmuş. Yaygın bir uygulama iş grupların çıkarlarını kulis yapması ve kovuşturma önlemek için yasama dokunulmazlığı kullanımıdır.

Avrupa Komisyonu'na göre, bu sorunlar sadece Parlamento’da değil , aynı zamanda Ukrayna iktidar tüm branşlarda olmaktadır. Tartışmanın ardından, Avrupa Parlamentosu ve Rada sekreterya Ukrayna reformları ilerletme yardımcı olmak  amaçlayan bir anlaşma imzalandı.

Avrupa Başkanı Schulz AB’nin Ukrayna’dan yorgunluk hissetmesi iddiasını yalanladı ve Avrupa ekonomik ilişkiler ve vizesiz rejimine kadar tüm konularda istikrarlı bir işbirliği ilgilenen olduğunu söyledi. Duruşma sonrasında Blok Poroşenko lideri Lutsenko bütün problemler nedeni olarak Hükümet krizini, Parlamento’nun iki faftada yeni koalisyonu olusturmasına ve üç-dört ayda peformların gerçekleştirmesine vakti olanı belirletmiş.

Vize rejimi ile ilgili kararı yeniden erteleniyor

AP temsilcileri, Gürcistan’a ve Ukrayna’ya vize verme süreci ayrılmış, Ukrayna ile ilgili kararı daha sonra kabul edilir demişlerdir. Parlamento’da Cumhurbaşkan partisi, Avrupa tarafından reddeden Ukrayna vatandaşları için vizesiz rejimini Hollanda’da gerçekleşen referandum sonuçlarının beklemesiyle doğruluyorlarmış. Ancak Avrupalılar, Parlamento tarafından görevlilerin elektronik gelir beyanname yasayı onaylanmadığını ve Yolsuzlukla mücadele Milli Ajansının işlerin başlatmasının batırdığını çok açıkça ifade ediyorlar.

Ukrayna AB Büyükelçiliğin Temsilcisi Stulik, tartışılan elektronik gelir beyanname yasa ile ilgili uzlaşmaya vardılar, ancak bazı Avrupa politikacıların düşündüğüne göre Ukrayna’ya vizesiz rejiminin verilmesi ile ilgil kararı 2016 yazına veya hatta 2017 yılın başlangıcına kadar ertelenebilir diye bildirdi.

‘Normand formatı’ müzakereler çıkmaza girmiş

Paris’te ‘Normand dörtlü’ Dış İşleri Bakanların müzakereleri gerçekleşti. Öncelikle Almanya Dış İşleri Bakanı Ştaynmayer, Donbas’da ‘görülen de-eskalasyon’ vardır, bu da siyasi sürecenin başlatılmasına izin veriyor diye ifade etti. Ancak müzakerelerin sonucunda Donbas’ta krizin çözmesi ile ilgil hiç görülen değişikler yokmuş. Ukrayna Dış İşleri Bakanı Klimkin, bu müzakerelerde de-eskalasyon’un sorunun çözmesinde bir daha adım etmişler diye anlattı fakat ilerleme hakkında konuşması daha erken olduğunu söyledi çünkü bombardıma devam etmektedir ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı eskisi gibi militan tarafından kontrol altında olan Ukrayna-Rusya sınırındaki birçok alanlara giremiyormuş. O Rusya Dış İşleri Bakanı Lavrov’a Dosbas’ta Ukrayna esirlerine işkence ve aşağılama hakkında raporu teslim etti. Bakanlar, çatışma taraflarının  Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın sonuçalarını gecikmeden verdiğini ifade ettiler. Almanya Dış İşleri Bakanı Ştaynmayer’in düşündüğüne göre Minsk müzakerelerin ‘meşruiyetin kaybetmesi riski’ vardı, zaten küçük adımlar atması Donbas’ta durumunun ayarlamasına yeterli olmuyordur. Ona göre, seçimler ertelenemez çünkü siyasi ayarlamasında seçimler ilerlemenin sağlanması önkoşuludur. Ukrayna da tamamen ateşkes ve devlet sınırına erişimi olmadığı halde Ukrayna partilerle seçimler mümkün olmayacaktır demiş.

‘DNR’ Başkanı Zaharçenko ‘Normand dörtlü’ Bakanlara ‘Minsk anlaşmaları’ yerine getimek niyetinde olmadığını ifadesini göndermiş. RF Dış İşleri Bakanı Lavrov, işgal edilmiş olan bölgelerde seçimler gerçekleşmesi ile ilgili bütün Rusya tekliflerini  Ukrayna tarafından reddedilmiş diye ispat etti.
Gorşenin Enstitüsü tarafından yapılan soruşturmaya göre katılımcıların yarısından fazlası, Ukrayna için bu Minsk anlaşmalar uygun olmadığını cevap verdi, katılımcıların yarısından fazlası görülen Minsk anlaşmalar, Anayasaya değişikliklerin yapılması hakkında referandumun fikrine katılmıyorlar. Ancak referendum olsa bile değişikliklere destek veremezlerdi. Katılımcıların fazlası işgal edilmiş olan Donbas bölgesine özel statüne karşı çıkıyorlar.

İrina Grigoryeva ve İryna Tüfekçioğlu yardımı ile